تحلیل ریخت‌شناسانه مشربه‌های سفالی دوره میانی اسلامی کاشان

ساخت اشیای سفالین از دوران پیش از تاریخ تا به امروز همواره مورد توجه انسان‌ها بوده است، از طرفی نگرش ایرانیان از دیرباز نسبت به آب موجودیتی مقدس بوده است، آب در فرهنگ ایران از جمله چهار عنصر اصلی تشکیل دهنده این جهان است؛ بدیهی است که برای این مایع مقدس ساخت ظروفی که در شأن آن باشد ضروری بوده است. تحلیل ریخت‌شناسانه مشربه‌های دوره میانی اسلامی کاشان با هدف شناخت عمیق و معرفی دقیق ویژگی‌های ساختاری و ریخت‌شناسانه فرم‌های متنوع این دسته از ظروف و به دنبال پاسخ به این سوال که مشربه‌های سفالی این دوره از منظر ریخت‌شناسی چگونه هستند شکل گرفته است. روش این پژوهش به صورت توصیفی_تحلیلی و ریخت شناسانه با هدف کاربردی و یافته‌اندوزی به روش میدانی و اسنادی انجام شده است. نمونه های مورد بررسی به صورت غیر تصادفی و شامل 40 مورد برگرفته از مشربه‌های سفالی دوره میانی اسلامی کاشان است که در موزه‌ها و کتب معتبر ارائه شده‌اند،که به دلیل تنوع در فرم و شکل مشربه‌ها انتخاب شده‌اند. نوع آثار این دوره را می‌توان یکی از برجسته‌ترین ادوار هنری در ایران برشمرد. ظروف سفالی ایران در دوره اسلامی به‌ زیبائی در شکل، تناسب و توازن، لعاب و ابداع در تزیینات، تنوع اشکال ظروف، تناسب بین تزیین با موضوع و شکل ظرف امتیاز خاصی داشته ‌است. که در شهر کاشان نمونه های بسیاری از این نوع ظروف در این دوره تاریخی یافت شده‌است. ریخت‌شناسی ظروف این منطقه با توجه به شکل ظاهری یعنی شکل دهانه، گردن، دسته، لوله، مخزن و پایه مورد تحلیل قرار گرفت. نوع و تنوع هرکدام از اجزای تشکیل‌دهنده آثار در جداولی توصیف و تحلیل شدند. این ظروف ابتدا براساس نوع دسته‌دار بودن یا بدون‌دسته بودن ظروف و سپس با توجه به شکل لوله ظروف تقسیم بندی شدند و سپس به بررسی اجزاء این ظروف پرداخته شد. نتایج تحقیق علاوه بر اطلاعات کامل شکل این ظروف نشانگر تنوع بسیار در شکل این آثار است که حاکی از خلاقیت هنرمند صنعتگر بوده که می‌تواند الهام‌بخش هنرمند امروز باشد.